Hệ thống giáo dục hiện tại ở Đài Loan được cấu trúc thành 3 bậc chính, mang đến nhiều lộ trình học tập đa dạng cho người học.
Bậc 1: Giáo dục Cơ bản (Bắt buộc 9 năm)
Nền tảng giáo dục tại Đài Loan bắt đầu với 9 năm học bắt buộc, bao gồm:
- Tiểu học (小學): Kéo dài 6 năm (lớp 1-6), dành cho trẻ em từ 6 tuổi. Kết thúc bậc học, học sinh nhận bằng Tốt nghiệp Tiểu học.
- Trung học Cơ sở (THCS - 中學): Kéo dài 3 năm (lớp 7-9). Chương trình bao gồm nhiều môn học như công dân và đạo đức, sức khỏe, tiếng Trung, tiếng Anh, toán, khoa học xã hội (lịch sử, địa lý), khoa học tự nhiên, thể chất, âm nhạc, kinh tế gia đình, công nghệ thông tin và một số môn tự chọn, kỹ thuật, dạy nghề khác.
Theo thông tin từ Taiwan Diary, từ năm 2001, học sinh cần vượt qua kỳ thi tốt nghiệp THCS (gồm 5 môn: toán, tiếng Anh, tiếng Hoa, Khoa học tự nhiên, Khoa học xã hội) để lên cấp học tiếp theo, tuy nhiên, chính phủ đang có kế hoạch bỏ kỳ thi này và chỉ cấp chứng nhận tốt nghiệp.
Bậc 2: Giáo dục Trung học Phổ thông và Dạy nghề
Sau khi hoàn thành THCS, học sinh có 3 lựa chọn chính, thường kéo dài 3 năm:
- Trung học Phổ thông (THPT): Mục tiêu chính là chuẩn bị cho kỳ thi tuyển sinh đại học. Hai năm đầu học chương trình chung (tiếng Trung, tiếng Anh, công dân, triết học, lịch sử, địa lý, toán, khoa học cơ bản, lý, hóa, sinh, khoa học trái đất, thể chất, âm nhạc, mỹ thuật, nghệ thuật công nghiệp, kinh tế gia đình, quân sự cơ bản). Năm thứ 3 phân ban Khoa học xã hội/Nhân văn hoặc Khoa học tự nhiên/Kỹ thuật. Học sinh muốn vào THPT cần vượt qua kỳ thi đầu vào.
- Trường Trung cấp Dạy nghề: Đào tạo kỹ năng chuyên môn trong 3 năm (hoặc 4 năm bán thời gian) với các chuyên ngành như nông nghiệp, công nghiệp, vận chuyển, thương mại, điều dưỡng, nghệ thuật... Các chương trình đa dạng gồm: vừa học vừa làm, kỹ năng thực hành (1-3 năm), kỹ thuật đặc biệt (3+1 năm cho học sinh gặp khó khăn học tập), giáo dục bổ sung (lớp tối, không giới hạn tuổi, cấp chứng chỉ tương đương bằng trung cấp nghề). Học sinh học nghề chỉ cần nộp đơn, không qua kiểm tra đầu vào.
- Chương trình Cao đẳng Liên kết 5 năm: Ba năm đầu tương tự trường trung cấp nghề. Sinh viên cần tích lũy 220 tín chỉ để nhận bằng cao đẳng. Cấu trúc gồm 25% môn đại cương, 10% kỹ thuật cơ bản, 25% kỹ thuật cốt lõi và 40% chuyên ngành (công nghiệp, nông nghiệp, thương mại, dược, điều dưỡng, nghệ thuật...). Một số ngành như dược, thú y yêu cầu thêm 1 năm học.
Bậc 3: Giáo dục Đại học và Sau Đại học
Đài Loan có 163 cơ sở giáo dục đại học (công lập và tư thục - chiếm 60%), bao gồm đại học, cao đẳng 4 năm, viện công nghệ, cao đẳng 2 năm. Các trường đại học thường có ít nhất 3 khoa. Các môn học bắt buộc chung gồm văn học, lịch sử, hiến pháp, tiếng Trung, thể dục, huấn luyện quân sự và đạo đức.
- Cử nhân: Thời gian đào tạo chủ yếu là 4 năm. Tuy nhiên, Y học là 7 năm (có 1 năm thực tập), Nha khoa 6 năm, Thú y, Sư phạm, Kiến trúc là 5 năm. Sinh viên cần tích lũy khoảng 128 - 175 tín chỉ (thường 30 tín chỉ đại cương, 78-84 tín chỉ chuyên ngành bắt buộc, 14-20 tín chỉ tự chọn) để tốt nghiệp. Đây là bậc học thu hút nhiều du học sinh quốc tế nhất.
- Thạc sĩ: Kéo dài 1-4 năm (thường hoàn thành trong 2 năm). Yêu cầu đầu vào: bằng cử nhân hoặc bằng cao đẳng + 3 năm kinh nghiệm, đáp ứng yêu cầu tiếng Anh/ngoại ngữ hai, và vượt qua kỳ thi đầu vào. Sinh viên cần hoàn thành 24 tín chỉ, thực hiện và bảo vệ luận văn.
- Tiến sĩ: Kéo dài 2-7 năm. Yêu cầu đầu vào: thường là bằng thạc sĩ. Tuy nhiên, cử nhân xuất sắc + 6 năm kinh nghiệm, hoặc sinh viên y khoa + 2 năm kinh nghiệm cũng có thể dự thi đầu vào. Sinh viên thạc sĩ năm nhất có kết quả xuất sắc có thể được tuyển thẳng. Yêu cầu tốt nghiệp: tối thiểu 18 tín chỉ, hoàn thành và bảo vệ luận án trước Hội đồng Khoa học.
Học kỳ và Ngôn ngữ Giảng dạy
Tương tự Việt Nam, một năm học tại Đài Loan có 2 học kỳ (tháng 9 - tháng 1 và tháng 2 - tháng 6). Ngôn ngữ giảng dạy chính là tiếng Trung phồn thể, nhưng Bộ Giáo dục cũng đang tăng cường sử dụng tiếng Anh trong giảng dạy để hội nhập quốc tế.
Hệ thống đánh giá
Các cấp học tại Đài Loan chủ yếu sử dụng thang điểm 100. Điểm đạt (qua môn) tại các cơ sở giáo dục đại học là 60, trong khi các chương trình sau đại học yêu cầu 70 điểm.
Kết luận
Hệ thống giáo dục Đài Loan được tổ chức bài bản, đa dạng với nhiều cấp bậc và lộ trình học tập linh hoạt. Việc nắm rõ thông tin chi tiết về cấu trúc, yêu cầu của từng bậc học, như được cung cấp bởi Taiwan Diary, sẽ là cơ sở quan trọng giúp học sinh, sinh viên Việt Nam đưa ra lựa chọn phù hợp khi quyết định du học tại hòn đảo này.
