Sinh viên quốc tế, hay còn gọi là du học sinh, là những người theo học toàn bộ hoặc một phần chương trình giáo dục phổ thông hoặc đại học tại một quốc gia khác ngoài quê hương mình. Theo thống kê, năm 2022, thế giới có hơn 6,9 triệu du học sinh, tăng mạnh so với con số 5,12 triệu vào năm 2016.
Các quốc gia nói tiếng Anh (Anglosphere) vẫn là điểm đến phổ biến nhất. Đặc biệt, ba quốc gia gồm Hoa Kỳ (1,12 triệu), Canada (842 nghìn) và Vương quốc Anh (gần 759 nghìn) đã thu hút tới 39% tổng số du học sinh toàn cầu. Định nghĩa về "sinh viên quốc tế" có sự khác biệt giữa các quốc gia, thường liên quan đến tình trạng thị thực (visa) và mục đích học tập. Ví dụ, Mỹ coi du học sinh là người học tập bằng visa tạm thời không định cư, trong khi Canada định nghĩa họ là sinh viên không phải công dân Canada, không có tư cách thường trú nhân và cần giấy phép học tập (study permit) nếu khóa học kéo dài hơn 6 tháng.
Sự dịch chuyển của sinh viên quốc tế chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm các sự kiện chính trị (như vụ 11/9, Brexit, chính sách nhập cư dưới các đời tổng thống Mỹ), khủng hoảng kinh tế, chính sách visa và cơ hội việc làm sau tốt nghiệp. Bên cạnh các điểm đến truyền thống như Mỹ, Anh, sự cạnh tranh đang gia tăng từ các quốc gia Đông Á như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc) – những nơi tích cực thu hút du học sinh vì lý do uy tín và nhân khẩu học. Xu hướng "glocal" (học chương trình quốc tế tại quê nhà hoặc khu vực) cũng đang nổi lên do chi phí du học tại các nước phát triển tăng cao.
Đóng góp kinh tế và nỗ lực thu hút
Du học sinh mang lại lợi ích kinh tế không nhỏ cho các nước sở tại. Nghiên cứu của NAFSA (Hiệp hội các nhà giáo dục quốc tế Mỹ) cho thấy trong năm học 2021-2022, gần một triệu sinh viên quốc tế đã đóng góp 33,8 tỷ USD và hỗ trợ 335.000 việc làm cho nền kinh tế Mỹ. Sự đa dạng về quan điểm của họ cũng thúc đẩy đổi mới công nghệ và năng lực cạnh tranh toàn cầu.
Nhận thức được tầm quan trọng này, các trường đại học, đặc biệt tại các nước nói tiếng Anh, đã đẩy mạnh hoạt động marketing giáo dục quốc tế. Các chiến lược phổ biến bao gồm đa dạng hóa thị trường tuyển sinh, phát triển các chương trình dự bị đại học (như Global Assessment Certificate - GAC) và mở các phân hiệu quốc tế (foreign branch campuses) tại nước ngoài.
Những thách thức không nhỏ
Tuy nhiên, hành trình du học thường đi kèm với nhiều khó khăn. Rào cản ngôn ngữ là một trong những thách thức phổ biến nhất, ảnh hưởng đến việc nghe giảng, giao tiếp hàng ngày và hòa nhập văn hóa. Sinh viên có thể cảm thấy bị cô lập hoặc thậm chí bị đối xử thiếu tôn trọng.
Sự khác biệt về văn hóa, đặc biệt là văn hóa học thuật (như quy định về đạo văn – plagiarism, vốn là lỗi nghiêm trọng nhưng có thể xa lạ với sinh viên từ một số nền văn hóa), cũng gây khó khăn. Các vấn đề khác bao gồm sự thiếu hụt kỹ năng học tập phù hợp với môi trường mới, lo lắng về học tập, khó khăn tài chính và nỗi nhớ nhà khi phải xa gia đình, bạn bè.
Đặc biệt, sức khỏe tinh thần là một vấn đề đáng lo ngại. Nhiều du học sinh trải qua cảm giác cô đơn, nhớ nhà, khó thích nghi, dẫn đến các triệu chứng trầm cảm (có nghiên cứu chỉ ra tỷ lệ 45% ở sinh viên Trung Quốc tại Mỹ) và lo âu (29%). Áp lực học tập, tài chính, khó khăn trong kết bạn và rào cản ngôn ngữ là những yếu tố chính gây căng thẳng. Đáng chú ý, nhiều sinh viên quốc tế, do rào cản văn hóa hoặc sự kỳ thị liên quan đến bệnh tâm lý, thường ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp từ các dịch vụ tư vấn của trường.
Nỗ lực hỗ trợ và tương lai
Để giúp du học sinh vượt qua khó khăn, các trường đại học và tổ chức giáo dục đang triển khai nhiều biện pháp hỗ trợ. Các văn phòng sinh viên quốc tế (International Student Office), các chương trình định hướng, hoạt động giao lưu văn hóa, nhóm hỗ trợ đồng đẳng, và việc nâng cao nhận thức về các nguồn lực hỗ trợ sức khỏe tinh thần là rất quan trọng. Việc đào tạo cho giảng viên và nhân viên về nhu cầu đặc thù của du học sinh cũng cần được chú trọng.
Nhìn chung, du học vẫn là một trải nghiệm giá trị, giúp sinh viên mở rộng kiến thức, hiểu biết đa văn hóa, phát triển kỹ năng ngôn ngữ và giao tiếp, tạo lợi thế cho sự nghiệp tương lai. Tuy nhiên, cả sinh viên và các cơ sở giáo dục cần nhận thức rõ và chuẩn bị đối mặt, giải quyết những thách thức đi kèm để tối đa hóa lợi ích từ hành trình học tập quốc tế.
